Pod metodologijom podrazumevamo način pristupanja proučavanju nekog književnog umetničkog dela. U različitim vremenima razvijale su se različite metode, koje su negovale spoljašnji ili unutrašnji pristup umetničkom tekstu. U 19 veku razvile su se neke pozitivističke metode, koje su se bavile spoljašnjim pristupom delu. Najpoznatije metode bile su: biogarfska, istorijska i psihološka. Biografizam je podrazumevao proučavanje biografije autora, smatrajući da činjenice iz piščevog života bitno utiču na delo koje stvara. Istoricizam posmatra umetničko delo kao sastavni deo vremena u kome nastaje. Postojalo je čak tumačenje da je svako umetničko delo - istorijski spomenik. To potvrđuje činjenica da je Napoleon rekao kako je o istoriji i društvu naučio više od Balzaka, nego od svih istoričara toga vremena. Psihologizam polazi od piščeve ličnosti, smatrajući da taj svoj unutrašnji uznemireni svet, umetnik pretače u svoje delo. Pozitivističke metode uglavnom su se bavile odnsoom pisac - delo - čitalac.
U 20 veku metodologija, koja je prvobitno bila deo teorije književnosti, potpuno se odvojila i počela razvijati kao samostalan deo nauke o književnosti. 19 vek je dao sjane istoričare književnosti, kao što je Jovan Skerlić, Italijan De Sanktis i Nemac Vilhelm Šerer. Metode koje su se bavile unutrašnjim pristupom književno-umetničkom delu bile su: strukturalistička, lingvostilistička, metoda interpretacije i fenomenološka metoda. Najstarija metoda kojom se proučavalo književno delo jeste filološka metoda. Bavi se spoljašnjim proučavanjem. Ona je polazila od proučavanja jezika dela, poistovećujući pritom jezik sa svetom dela. Sve ove metode bave se jednim načinom pristupanju delu i svako od njih zasebno ne može dati neku potpuniju analizu. Jedino pronicanje u delo na više različitih načina uz pomoć različitih metoda, može dati potpuniju sliku onoga što jedan umetnički doživljaj predstavlja u delu.
10. 11. 93.
METODE KOJE SE BAVE UNUTRAŠNJIM PRISTUPOM UMETNIČKOG DELA
Metodologija kao nauka koja se bavi načinima proučavanja umetničkog dela ubrzano se razvijala u cilju omogućavanja što potpunijeg sagledavanja sveta dela u celini.
FENOMENOLOŠKA METODA
Razvila se na temeljima Kajzerovih proučavanja. Fenomenolozi ne sagledavaju svet onakav kakav jeste, niti onakav kakav bi trebao da bude, već isključivo kakav je u strukturi njihove svesti. Poljski teoretičar Ingarden uneo je fenomenologiju u nauku o književnosti, proučavajući umetničko delo kroz 4 sloja:
1. sloj značenja
2. sloj zvučanja
3. sloj stvarne predmetnosti i
4. sloj šematizovanih aspekata.
Fenomenologija je bitno uticala na egzistencijalizam (Žan Pol Sartr "U traganju za izgubljenim vremenom"). Pored svih prednosti i temeljnosti u umetničkom istraživanju, ova metoda pokazala je i neke nedostatke. Pre svega to što je zanemarivala autora i izdvajala delo iz sredine u kojoj je nastalo i iz društevnih uslova u kojima je nastalo. Zato joj preti opasnost da pređe u jedan formalistički pogled na umetnost. Značajan doprinos proučavanju književnog dela dali su ruski formalisti, uvodeći pojam "ZAČUDNOSTI", smatrajući pod njim SNAŽAN UTISAK na kome se temelji neki estetski doživljaj. U Americi i Enegleskoj razvila se NOVA KRITIKA koja se bavila vrednovanjem umetničkog dela uz potpuno zanemarivanje autora. Jedna od najznačajnijih i najpotpunijih metoda je metoda interpretacije, koja je nastala na osnovu Kajzerovog proučavanja u njegovoj čuvenoj knjizi "Jezička umetnost" (1948). U okviru ove metode pojam stila proširuje se na umetnički svet dela, a analiza jezika pri tom se smatra najznačajnijom. Na osnovu psiho-analize Sigmunda Frojda razvijen je i psiho-analitički pristup umetničkom delu, koji na osnovu analize psihološkog života dela, njegovih junaka, daje potpuniju sliku o delu samom. U 20 veku došlo je do razvoja lingvistike kao nauke i njenim utemeljivačem smatra se Ferdinad de Sosir. Lingvistika je nauka koja se bavi proučavanjem jezika u komunikaciji. Ona jezik proučava kao strukturu. Pod uticajem te nauke, knjiežvna dela počinju da se proučavaju kao jezičke tvorevine, a književno delo kao jezička tvorevina, predmet je proučavanja stilistike, kao dela teorije književnosti, tako da osnovni predmet proučavanja lingvostilistike jeste proučavanje jezika i stila nekog umetničkog dela. I strukturalistička metoda dala je svoj doprinos u proučavanju književnog dela. Sama reč struktura označava način građenja nekog dela, pa se strukturalizam bavi proučavanjem odnosa delova u okviru neke celine. Termin strukturalizam utemeljili su ruski formalisti i poljski filozof i estetičar Jan Mukaržovski. Raslojiti jedno delo i ponovo ga sklopiti u jednu celinu - san je svih strukturalista. Na razvoj strukturalizma bitno je uticala teorija informacija i komunikacija, koja se bavi proučavanjem prenošenja poruke od pošiljaoca do primaoca putem nekog kanala uz pomoć odgovarajućeg hoda ili dogovorenog značenja nekog znaka. I italijanski teoretičar Umberto Eko smatrao je da književno delo treba proučavati i razumevati kao skup znakova. I semiotičar Jurij Lotman posmataro je stvarnost u umetničkom delu kao nešto što je oblikovano takvim umetničkim znacima koje svakodnevni jezik ne može da razume. Može se striktno odrediti metod za proučavanje nekog umetničkog dela, ali samo jednom metodom sagledava se samo jedan aspekt, koji nudi bogati unutrašnji svet svakog umetničkog dela. Prići mu na različite načine znači, sagledati ga i izučiti u potpunosti.
11. 11. 93.
Нема коментара:
Постави коментар